Bel Yırtığı (fəqərə diski yırtığı)

 Neyrocərrah:     Əliosman Qədimbəyli

Bel yırtığı , beldəki fəqərələr arasında yerləşən və  bir növ amortizator funksiyasını yerinə yetirən diskin degenerativ dəyişikliyi nəticəsində meydana gəlir. Fəqərəarası diskin elastik quruluşa malik olması  onurğanın dayanıqlılığına, hərəkətliliyinə və yüklənmələrə qarşı davamlı  olmasına, onurğaya təsir edən  zərbə şəklindəki  qüvvələrin dəf edilməsinə  və qüvvənin  ətraf  toxumalara bərabər  bir şəkildə ötürülməsinə xidmət edir. 

           Disklərin iç qismində pulpoz nüvə adlandırılan jeleyə bənzər  yumuşaq bir sahə, bunun ətrafında   daha sərt bir fibroz həlqə, fəqərələrə baxan səthlərdə  isə hər iki tərəfdə hailin lövhələr adlandırılan qığırdaq toxuması vardır.  Xaricdəki  təbəqənin  anatomik tamlığının  pozulması nəticəsində içəridəki yumuşaq toxumanın  xaricə doğru axmasına  yırtıq deyilir. Bel yırıtıqları 4 mərhələdə formalaşır: bulging (qabarma), protruziya, ekstruziya  və sekvestr 



                                  Qabarma                    Protruziya                    Yırtıq

Yırtıqlaşan, yəni xaricə doğru axan disk, daşma dərəcəsinə görə onurğa beyninin müvafiq sinirlərini sıxışdırır.  Beləcə bel ağrısı ilə birlikdə  sinir boyunca ayaqda  ağrı, hissiyatın pozulması,  ayaq zəifliyi kimi əlamətlər müşahidə olunur. Bundan başqa yırtıqlaşmış diskdən ifraz olunan  bəzi kimyəvi maddələr də sinir köklərinə təsir edərək ağrıya səbəb olurlar.  Orqanizm  yaşlandıqca fəqərələr arasındaki disklər elastikliyini   və zərbəni dəf edici  özəlliklərini itirir və  degenerativ disk xəstəliyi şəklində yaşlanmanın təbii bir nəticəsi  olaraq meydana çıxır.

Bel Yırtığının Ələmətləri Nələrdir?

     Tək və ya hər iki aşağı ətrafa yayılan ağrılar, ayaqlarda uyuşmalar , hərəkət məhdudluğu , yeriyən və oturan zaman ağrıların olması bel yırtığının ələmətləridir. Bel yırtığının  pəncədə iflic, tez yorulma, sidik saxlaya bilməmək, yeriyə bilməmək kimi ağırlaşmaları meydana çıxa bilər.

Nə Zaman Həkimə Müraciət Edilməlidir ?

-    Getdikcə artan şiddətli bel ağrıları ,

-    Tez- tez təkrar edən , istirahatlə keçməyən bel ağrısı,

-    Bel ağrısı ilə birlikdə  ayaqda ağrı, uyuşma və s.,

-    Altı (6) həftə müddətində keçməyən bel və ayaq ağrısı,

-    Ayaqda zəiflik,

-    Sidik ifrazının pozulması

-    Aralıq nahiyyəsində hissiyyatın pozulması

-    Qısa məsafə yeriyərkən ayaqda   uyuşuqluq, yorgunluq hissi.

      Bu simptomlar görüldüyündə sinir toxumasının ciddi dərəcədə sıxılmaya məruz qala biləcəyi nəzərə alınaraq, qısa müddət ərzində müayinə və müalicə üçün həkimə müraciət etməyiniz məsləhət görülür. Əks təqdirdə bu kimi hallarda bərpası çətin olan və ya mümkün olmayan fəsadlar əmələ gələ bilər.

Bel Yırtığı Diaqnozu Necə Qoyulur ?

      Müasir diaqnostik  metodlardan olan  Maqnit  Rezonans Tomoqrafiya (MRT) üsulu  bel fəqərə arası disk yırtıqlarının təyin edilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. 



 

Bəzi hallarda bel nahiyyəsinin rentgen müayinəsində bel yırtığının olmasını,ölçülərini qeyd edirlər. Bu doğru deyil,çünki rentgenoqrafiya heç bir zaman disk yırtığının varlığı haqqında məlumat verə bilməz.

      EMG (Sinir keçiriciliyinin təyin testi) də bəzi hallarda istifadə edilir. Ancaq bel yırtığının diaqnozunun və müalicə taktikasının seçilməsində qızıl  standart; həkimin kliniki müayinəsi  və təcrübəsidir.

 

Kimlərdə Bel Yırtığı Yaranma  Riski Var ?

• Çəkisi çox olan insanlar

• Siqaret və spirtli içki istifadəçiləri

    
Peşə ilə əlaqədar olan faktorlar:

• Ağır fiziki işlə məşğul olanlar

• Davamlı önə əyilərək işləyənlər.
• Vücudu daima vibrasiyaya məruz qalan insanlar.

     (Avtomobil , avtobus, yük maşınları  istifadəsi)

• Uzun müddət ayaq üstə durma tələb edən peşələr

• Uzun müddət oturma tələb edən  peşələr.
• Ağır idman növləri ilə  məşğul olan insanlar.

       Bütün bu sadaladığımız işlərdə işləmək məcburiyyətində olan insanlarda  bel ağrısı və bel fəqərə arası disk yırtığının rast gəlmə tezliyi yüksəkdir.

•  (Bel oynaqlarının  kapsulu gərilir və bel ağrılarına səbəb olur.)